Deze tussenrapportage geeft inzicht in het huidige stelsel, de voor- en nadelen hiervan en presenteert mogelijke richtingen voor toekomstige kindvoorzieningen.
De scenariostudie gaat over de voorzieningen voor (ouders van) kinderen van 0 tot 12 jaar en heeft betrekking op verlof, kinderopvang en het primair onderwijs. Bij het ontwikkelen van de scenario’s zijn verbeterpunten uit eerdere studies gebruikt. Het kabinet is van mening dat de SVK goed inzicht geeft in de vormgeving en achtergrond van het huidige stelsel, en mogelijke keuzes die hierin te maken zijn bij toekomstige wijzigingen.
Belangrijke uitgangspunten zijn dat er voldoende keuzevrijheid in het stelsel is, dat jonge gezinnen zoveel mogelijk worden ondersteund in de combinatie arbeid en zorg, dat arbeidsparticipatie verder gestimuleerd wordt, dat de deeltijdfactor wordt verhoogd – waarbij van belang is dat mensen vrij zijn om hun eigen urenbeslissing te maken – dat de ontwikkeling van het kind voorop staat en dat het stelsel zo eenvoudig mogelijk is. Ook het positieve effect op het toekomstige verdienvermogen van Nederland moet een belangrijke rol spelen.
Basisscenario 0 bestaat uit het optimaliseren van bestaande regelingen. In dit scenario worden geen grote wijzigingen voorzien in de huidige kindvoorzieningen, maar wordt op basis van de huidige situatie en recent doorgevoerde verbeteringen gekeken hoe bestaande regelingen verder geoptimaliseerd kunnen worden. Zo is bijvoorbeeld door het ‘Verbetertraject Kinderopvangtoeslag’ ingezet op het verlagen van het aantal (hoge) terugvorderingen. Ook is het aantal uren voorschoolse educatie voor peuters met een risico op onderwijsachterstand recent uitgebreid. Dit scenario is er op gericht om met beperkte budgettaire inzet toch effecten op de verschillende doelstellingen te behalen. Daarmee zijn de verwachte effecten van dit scenario op de gestelde doelen gering.
Scenario 1: alternatieven voor de kinderopvangtoeslag. Dit scenario beoogt de wijze van financiering van het stelsel van kindvoorzieningen te vereenvoudigen. Dit scenario gaat uit van financiering via een uitvoerder in plaats van de ouders, denk aan DUO. De uitvoerder controleert de hoogte van de toeslag en de voorwaarden voor de toeslag, zodat ouders minder te maken krijgen met terugvorderingen op basis van gebruik. De verwachting is dat het scenario met name een vereenvoudiging is voor ouders. Dit scenario kan uitgebreid worden met het loslaten van de arbeidseis en/of het inkomenscriterium. Als hiervoor gekozen wordt, heeft dit scenario ook positieve effecten op de arbeidsparticipatie, de ontwikkeling van het kind, en is het een vereenvoudiging voor de uitvoerder. Deze aanvullende optie gaat wel gepaard met extra uitgaven.
Scenario 2: het vergroten van de toegankelijkheid van de kindvoorzieningen. Bij dit scenario wordt de toegankelijkheid van kindvoorzieningen vergroot. Hiermee wordt beoogd de ontwikkeling van kinderen en het combineren van werken en zorgen voor alle ouders te bevorderen. In dit scenario is de exacte vormgeving van het toegangsrecht van belang voor de effecten. Het gaat hierbij om het aantal gratis dagdelen/dagen, op welke voorzieningen dit ziet, en de aansluiting van kinderopvang op het primair onderwijs. De verwachting is dat gratis kinderopvang meer invloed heeft op de gestelde doelen dan scenario 1. Dit maakt deze optie echter ook duurder.
Scenario 3: richting een integrale kindvoorziening. Bij dit scenario vindt meer samenwerking tussen of een integratie van onderwijs en kinderopvang plaats. Hiermee wordt beoogd de ontwikkeling van kinderen te optimaliseren, de toegankelijkheid voor alle gezinnen te borgen en daarmee de arbeidsparticipatie te verhogen. Een randvoorwaarde voor verdergaande integratie is een algemeen toegangsrecht voor alle kinderen. Dit scenario richt zich op sluitende dagarrangementen voor kinderen in verschillende leeftijdsgroepen (in lijn met het IBO Deeltijdwerk). De verwachte effecten van dit scenario op de gestelde doelen zijn positief. Dit scenario is echter een (zeer) grote wijziging ten opzichte van het huidige stelsel en kost daarom veel tijd om gerealiseerd te worden. Daarnaast gaan deze varianten gepaard met hoge extra uitgaven.
Eind van het jaar zal een definitief eindrapport komen. Hierin worden scenario’s nader uitgewerkt en de effecten van de scenario’s verder in kaart gebracht. Ook zullen de eerste schetsen van deze tussenrapportage besproken worden met verscheidene veldpartijen (waaronder vertegenwoordigers van de kinderopvangbranche, het onderwijsveld, ouders en gemeenten). Het kabinet ziet dit eindrapport als mede richtinggevend in de keuzes die de komende jaren op het stelsel moeten worden gemaakt.
